Dick Woudenberg was dader én slachtoffer. Als kind gehersenspoeld door zijn (NSB) ouders/omgeving maakte hij geen bewuste keuze. Zijn waarheid werd niet in twijfel getrokken. Hij was goed, maar bleek later fout. In oorlogen en in ons dagelijkse leven gaat het vaak over daders en slachtoffers, over goed of fout zijn.
In mijn families werd er in WO II niet openlijk gekozen. Uit (vermeend gevoel van) veiligheid staken ze de kop niet boven het maaiveld uit, probeerden door onopvallend gedrag aardig gevonden te worden. Dit kreeg ik onbewust mee. Met als effect dat mijn eigen plek innemen, keuzes maken, nog niet zo makkelijk was.

Groepsdruk, erbij willen horen en nog veel meer omstandigheden maken dat gewone, onopvallende mensen onmenselijk gedrag kunnen laten zien. Dus wie weet ook ik…??

Schuld en schaamte maken dat we liever vergeten dan erover praten. Want: Wat geweest is, is geweest. We krijgen de doden er niet mee terug.
De doden zijn het waarom erover praten des te belangrijker is. De doden met hun onvoltooide levens, de niet waargemaakte beloftes. De les voor ons is dat we allemaal familie zijn. Niemand is alleen maar goed of fout. We zijn.

Inspiratie: De Verwondering Podcast – Annemiek Schrijver,  Afl.: Fout in de oorlog-Hoe overleef je een nazi-opvoeding